Sjónarhóll

Ætla mætti, að enginn yrði fyrir annarri eins hugljómun og þeirri, þegar hann í frumbernsku er borinn út fyrir veggi heimilis síns?  Í fyrsta sinn á ævinni sér hann heim, sem er stærri en herbergið, sem hann hefur fram til þessa verið í hverju sinni.    Auðvitað gerir kornabarnið sér ekki grein fyrir þessum miklu tíðindum.  En smám saman rennur það upp fyrir því, að heimurinn er stærri, en þess eigið sjónarsvið.  Það er þá sem hún hefst, leitin að upplýsingunni; menntunin.  "Mamma, hvers vegna sé ég ekki í gegnum fjallið?"

Til að byrja með reikar hugur hvers manns um þær lendur, sem honum eru sýnilegar.  Síðar leggst hann í flakk um allt það svið mannlegrar tilveru, sem hann veit að er til, án þess þó hann hafi borið það augum.  Sveitastelpan veit, að enda þótt hún hafi aldrei séð borgina, þá er borgin samt til.  Og þar gerast ævintýri.  Sá dagur rennur upp í hennar lífi, að hún fer í skólann frammi í dal.  Og einn góðan veðurdag er hún kominn í framhaldsskóla fjórðungsins.  Heimur hennar stækkar.  Loks kemur svo að því, að borgin, sem hún hefur í mesta lagi séð sem gestur, verður henni ekki lengur framandi ævintýraland; hún er sest það að og jafnvel komin í framhaldsnám til útlanda fyrr en varir.  Hún kynnist nýju fólki, nýjum viðhorfum og ef til vill framandi menningu.  Samt er hún enn innan marka þess sýnilega, þess áþreifanlega.  Hún er enn ekki farin að sjá í gegnum fjallið.

Já, fjall bernskunnar fylgir okkur hvert fótmál og byrgir okkur sýn.  Það þarf ekki endilega að heita Tindastóll eða Esja.  Það þarf ekki einu sinni að vera gert úr grjóti og mold, eins og títt er um áþreifanleg fjöll.  En það er þarna samt og skuggi þess er okkar heimur.  Og það er sama, hversu víðlesin við erum eða víðförul; við sjáum aldrei gegnum fjallið.

En viti menn.  Ef við horfumst í augu við þá staðreynd, að við sjáum ekki gegnum fjallið, þá er til sjónarhóll, þaðan sem sér í gegnum fjallið og nýr heimur blasir við augum.  Þetta er að vísu óræður heimur, sem vekur fleiri spurningar en svör.  Og hann er svo undarlegur, að þar smækka menn sem nemur því, sem þeir stækka.  Hinir síðustu verða meira að segja fyrstir.  Þetta er heimur trúarinnar.

Þeir sem nálgast þennan heim, meðvitað eða ómeðvitað, koma að úr ýmsum áttum og á ólíkum forsendum.  Sumir taka á sprett upp hólinn þann arna, sem fyrr en nefndur og sjá þegar í stað í gegnum fjallið.  Aðrir fara sér hægt á göngunni, setjast niður af og til og kasta mæðinni.  Og þegar þeir komast loks upp á hólinn, tekur það þá jafnvel nokkurn tíma, að sjá í gegnum fjallið.  En það skiptir ekki máli.  Það sem máli skiptir er það, að leiðin upp hólinn er andleg þroskaleið.  Við skulum svo bara sjá til, hvað er handan fjallsins, og aldrei að vita, nema hver maður sjái það sínum augum.