Dagur íslenskrar tungu

Dagurinn í dag, 16. nóvember, fæðingardagur Jónasar Hallgrímssonar,  er helgaður íslenskri tungu.  Að því tilefni ræddi Ríkisútvarpið Rás 2, við Önnu Þorbjörgu Ingólfsdóttur lektor í íslensku við Háskóla Íslands, nú í morgun.  Þar kom fram, að staða íslenskrar tungu innan kennaradeildar Háskólans er slæm og áhugi yfirstjórnar Menntavísindasviðs á móðurmálinu takmarkaður.  (Raunar nægir það eitt, að stofnun skuli bera ónefni eins og "Menntavísindasvið", hverjum manni með grunnþekkingu á íslensku, til að staldra við.  "Vísindin efla alla dáð", kvað Jónas forðum og urðu þau orð fleyg.  Hvað ef hann hefði sagt: "Menntavísindin efla alla dáð"?)

Sannleikurinn er sá, að færni í móðurmálinu er grunnur allrar menntunar.  Hver sá, sem ekki hefur góðan skilning á móðurmáli sínu og getur tjáð sig á því á sómasamlegan hátt, er illa menntaður, burt séð frá því, hvaða prófgráðum hann getur státað sig af.  Og illa menntaður maður með prófgráður er hættulegur, bæði sjálfum sér og öðrum.  Honum hættir til, að belgja sig út umfram brjóstmál.  Slíkt háttarlag getur að sönnu verið spaugilegt ásýndum, en reynslan sýnir, að til lengdar hefur það ósjaldan haft í för með sér ógnvænlegar afleiðingar.

Til er þýskt orðatiltæki, er hljómar svo: "Svín fór yfir Rín og kom aftur svín".  Mættu ýmsir hugleiða þessi orð í góðu tómi.

Sjálft lýðræðið byggir á tjáskiptum.  Færni kennara í móðurmáli sínu er því ekki aðeins forsenda þess, að þeir geti kennt nemendum lestur og leitt þá sómasamlega um heim bókmennta.  Hún er beinlínis undirstaða þess, ásamt söguþekkingu, að komandi kynslóðir séu þess umkomnar, að þróa lýðræðislegt samfélag í landinu.

 

 

 

Meinleg málfarsvilla í DV

Undarleg verður að teljast sú fullyrðing DV, að upplýsingafulltrúi Landsbankans, hafi orðið geðveikur við það að detta niður tröppur og handleggsbrotna.  Að vísu brotnað hann á báðum handleggjun, en mér er sama.  Mér vitanlega er ekkert samhengi milli beinbrota og geðheilsu.

Að öllu gamni slepptu, er ég ekki alveg viss um, að blaðamaðurinn á DV hafi vitað, hvað hann var að skrifa.  Í raun var hann aðeins að fjalla um handleggsbrotin.  En hann gerði það með þeim orðum, að upplýsingafulltrúinn "gengi ekki heill til skógar", vegna meiðsla sinna.  Það orðatiltæki merkir, að vera ekki heill á geðsmunum.

Vonandi verður það aldrei með sanni sagt, hvorki um upplýsingafulltrúa Landsbankans né blaðamanninn sem skrifaði fréttina, að þeir gangi ekki heilir til skógar. 

Mælanleg hamingja

Jæja, þá hefur Lýðheilsustofnun slegið máli á hamingju landans í kreppunni.  Forstjóri stofnunarinnar kom í Kastljós í kvöld, sælleg kona og áköf í sínum „fræðum".  Kynnti hún niðurstöðu hamingjumælinganna, sem reyndist vera 7,8 af 10 mögulegum, eins og í barnaskólum.  Ekki var þess þó getið, hvort Lýðheilsustofnun hafði mælt hamingjuna í lengdarmetrum, þyngd eða ummáli.

Ég þekkti eitt sinn mann, sem taldi sig hafa farið á snið við hamingjuna í lífinu.  Hann átti það til, að skvetta í sig, sem kallað er.  Og það var segin saga, að á ákveðnu stigi drykkjunnar, horfði hann dreymnum augum fram fyrir sig, eins og hann sæi engil af himnum sendan, sér til upplyftingar og sagði:  "Ég vildi að ég ætti, þó ekki væri nema hálft kíló af hamingju".  Það brást ekki , að skömmu síðar seig glashöndin niður eftir stólnum og vinurinn hélt sína leið inn í draumalöndin. 

Þessi öðlingur átti sína drauma eins og allir aðrir.  En skynsemin forðaði honum frá því, að tala um hamingjuna sem mælanlega einingu, fyrr en á lokastigi langrar og strangrar drykkju.  Hann var túramaður.

Reyksvæðingur, hvað er nú það?

Í fréttum Ríkisútvarpsins í dag, var sagt frá því, að  allt gistihúsa-pláss hefði verið full bókað um páskana, á  „Eyjafjarðarsvæðinu", eins og komist var að orði.  Ég ólst upp á Akureyri fyrstu ár ævinnar og minnist þess ekki, að hafa fyrr heyrt um „Eyjafjarðarsvæðið".  Hins vegar er gjarnan talað um Eyjafjörð og nágrannabyggðir eða nágrannahéruð eða þá Eyjafjörð og nágrenni. 

Orðskrípi eins og „Eyjafjarðarsvæðið", er dæmirgert fyrir firringu tungumáls í borgarsamfélagi.  Rétt eins og sveitamaður eða útlend-ingur, sem hingað kemur, gerir ekki greinarmun á Hafnarfirði og Garðabæ eða Reykjavík og Kópavogi, áttar borgarbúinn sig ekki lengur á muninum á Eyjafirði og Þingeyjarsýslu.  Þá fara menn að tala um „Eyjafjarðarsvæðið", sem getur þess vegna náð yfir Skaga-fjörð og Þingeyjarsýslur, auk Eyjafjarðar.

Þetta er slæm þróun, sem æskilegt væri, að Ríkisútvarpið hamlaði gegn eða eigum við ef til vill að kalla það fólk, sem býr í Reykjavík og næstu byggðum, „Reyksvæðinga"?