Pjetur Hafstein Lárusson

24.8.2009 | 17:28

Enn um "félagslega geðveiki"

Margir muna vafalaust eftir amerísku sjónvarpsþáttunum, og fjölluðu um Helförina, sem sýndir voru víða um heim á níunda áratug síðustu aldar. Ég bjó á þessum árum í Svíþjóð og sá því þættina þar.

Eftir sýningu hvers þáttar var rætt við fjórar manneskjur. Þrjú þeirra voru fræðimenn og eru orð þeirra mér löngu gleymd. Það sem sá fjórði hafði að segja, er mér hins vega ógleymanlegt. Hann var Þjóðverji og hafði barist í her Hitlers. Hann tók þátt í innrásinni í Frakkland og gengdi þar herþjónustu, þar til þýski herinn hörfaði þaðan í kjölfar innrásar Bandamanna í Normandí 6. júní 1944. Eftir stríð flutti maður þessi til Svíþjóðar og steig aldrei framar fæti á þýska jörð.

Það sem hann hafði frá að segja, var í raun merkileg lýsing á "félagslegri geðveiki". Hann lýsti því, hvernig hann hefði alist upp í þýskum smábæ, þar sem m.a. bjuggu Gyðingar. Sumir þeirra voru vinir hans. Eftir að nasistar komust til valda 1933, brá svo undarlega við, að Gyðingarnir í bænum tóku að flytja á brott; smátt og smátt. Og það merkilega var, að þeir fluttu allir að næturlagi, án þess að hafa minnst á, að þeir væru á förum. Svo heyrðist aldrei meira frá þeim.

Maðurinn lýsti því, hvernig óttinn hefði gripið um sig meðal "aríanna" í bænum. Auðvitað vissu þeir, að ekki var allt með feldu. En þeir þögðu; það var vissara. Þeir fóru meira að segja að ímynda sér, að Gyðingarnir hefðu flutt í ímyndaða "Gyðingaparadís" og sæu einfaldlega ekki ástæðu til að hafa samband við gamla granna og vini.

Eins og að ofan segir, þjónaði þessi maður í þýska hernámsliðinu í Frakklandi, einkum í París. Þar fóru hermennirnir að taka eftir því, að SS-sveitir smöluðu Gyðingum þúsundum saman á járnbrautastöðvar í borginni. Svo sáust Gyðingarnir aldrei meir. Orðrómur tók að kvisast út meðal hermannanna, um að ekki væri allt sem sýndist. Það kvisaðist út, að Gyðingarnir væru sendir í fangabúðir í Póllandi. Síðar var farið að ræða það í hálfum hljóðum meðal hermannanna, að þetta væru ekki fangabúðir, heldur útrýmingabúðir.

Hermennirnir fóru að athuga málið. Þeir tóku niður númerin á eimvögnunum, sem drógu lestirnar með Gyðingana burt úr borginni. Og viti menn; þessar lestir komu aftur til baka, nokkurn veginn eftir þann tíma, sem það tók, að fara til Póllands og koma aftur til baka. Þá hættu þeir að efast. En enginn sagði neitt; menn hugsuðu bara sitt.

Þessi uppgjafahermaður lýsti því, hvernig menn hefðu barist fyrir Hitler í upphafi stríðsins. Hann var foringinn! Síðar, þegar efi tók að læðast að mönnum um dásemdir Hitlers og nasismans, hættu þeir að berjast fyrir Hitler. Nú börðust þeir fyrir Þýskalanda; föðurlandið. Loks kom þar, að hermennirnir töpuðu einnig tiltrúnni á föðurlandið. Eftir það börðust þeir fyrir greifadæmið, sem þeir komu frá, (þýsk arfleifð aldanna) enda var greifinn yfirforingi þeirra. Að lokum börðust þeir til þess eins að halda lífinu.

Í stríðslok var þessi hermaður settur í fangabúðir, þó ekki lengi. En áður en honum var sleppt þaðan, var farið með hann og félaga hans í útrýmingabúðir, svo þeir mættu sjá dýrðarríki Hitlers eigin augum. Eftir þá raun tók hann næstu ferju til Svíþjóðar.

Þessi fyrrum hermaður Hitlers lýsti því þarna í sænska sjónvarpinu, hvernig það virkaði á hann, að sjá útrýmingabúðirnar. Það var ekki hryllingurinn, sem við augum blasti og frásagnirnar af því, sem þarna hafði gerst, sem þyrmdi yfir hann, heldur hitt, að allt stríðið og raunar lengur, hafði hann vitað, að einmitt svona væri ástandið. Hann sagði um sjálfan sig, nágranna sína og félaga í hernum: "Það versta var, að við lugum öll að sjálfum okkur. Við vildum trúa því, að ástandið væri allt annað og betra en það var. Við vissum öll betur, en lífslýgin varð sannleikanum yfirsterkari".

Ég er ekki að líkja ástandinu á Íslandi við nasismann í Þýskalandi á sínum tíma. En grunnur nasismans og núverandi ástands hér á landi er sá sami; lífslýgi og afneitun staðreynda í bland við smáborgaralega trú á fáránlegan "mikilleika", þ.e.a.s. stórmennskubrjálæði.

Flokkur: Stjórnmál og samfélag | Facebook

Athugasemdir

Stórmennskubrjálæðið er einmitt vaxtarsproti öfganna. Hann getur dafnað í öllum löndum. Serbar eru dæmi um þetta.

Finnur Bárðarson, 24.8.2009 kl. 18:01

Setningin úr frægri íslenskri skýrsku, 2007, um það að við þurfum ekkert að læra af öðrum þjóðum "þar sem við erum þeim svo miklu fremri á flestum sviðum".

Hættulegt mikilmennskubrjálæði, eða hvað ?

Hildur Helga Sigurðardóttir, 25.8.2009 kl. 00:15

Stundum er því fleygt að þegar menn beri á borð líkingar við nazismann séu þeir orðnir rökþrota. Sjálfur er ég ósammála þeirri alhæfingu. Stundum geta samlíkingar við nazismann átt fullan rétt á sér og þetta blogg undirstrikar það. Þeir voru örugglega til í okkar samfélagi sem voru búnir að átta sig á og vissu og skildu en þorðu ekki enda allir fjölmiðlar meira og minna í vasa víkinganna. Sjálfur botnaði ég ekki neitt í neinu og hafði engin tök á að "mæla vegalengd eimvagnanna" ef ég má orða það svo. En gests augað var hins vegar nokkuð glöggt enda fengum við allar ábendingar um að keisarinn væri nakinn úr þeirri áttinni.

Grútur (IP-tala skráð) 25.8.2009 kl. 00:33