Dagur íslenskrar tungu

Hátíðisdagar eru gjarnan tákn vonar fremur en veruleika.  Þannig fögnum við sumri á sumardaginn fyrsta, ekki vegna þess, að sumarið sé komið, heldur vegna hins, að við sjáum hylla undir það.  Eins er með daginn í dag, dag íslenskrar tungu.

Í dag mun menntamálaráðherra vafalaust flytja mærðartölu um gildi íslenskunnar.  Og það munu fleiri gera.  Af gömlum vana mun þetta ágæta fólk fullyrða, að íslenskan eigi framtíðina fyrir sér.  En er það svo?

Í gær fjallaði ég um þá staðreynd, að hægt er að fá réttindi sem íslenskukennari í grunnskólum landsins, án þess að hafa lært íslensku.  Móðurmálskennsla á Íslandi er bæði minni og lakari en í nágrannalöndunum.  Og nú er svo komið, að það er jafnvel talið skáldum og rithöfundum sérstaklega til tekna, að þeir skrifi á góðri íslensku, eins þótt textinn sé heldur innihaldsrýr.  Slíkur hugsunarháttur viðgengst auðvitað ekki meðal bókmenntafólks heldur skrælingja.

Sannleikurinn er sá, að íslenskan er orðin skuggamál enskunnar.  Það er hægt að snúa þeirri þróun við.  En til þess þarf markvissar aðgerðir.  Þannig þarf að stórefla íslenskukennslu, draga úr amerísku sjónvarpsefni, auka kennslu í öðrum norrænum málum en íslensku, svo og í þýsku, frönsku og ýmsum öðrum tungumálum.  Það er staðreynd, að stór hluti Íslendinga er farinn að hugsa eins og illa menntaðir Ameríkanar, vegna þess, að þeir nærast á því andlausa fóðri, sem slíkum er boðið upp á í sjónvarpi.

Tungumál hverrar þjóðar er ekki aðeins forsenda mannlegra samskipta og það spannar einnig víðara svið en bókmenntir.  Það er beinlínis grundvöllur allrar mennta og menningar.  Þannig getur sá, sem slakur er í eigin tungumáli trauðla lært tungu framandi þjóða, svo vel sé.  Og móðurmálið er lykill lýðræðisins.  Sá sem er þess umkominn, að tjá sig hefur yfirburði yfir bögubósann, jafnvel þótt sá síðari hafi á réttu að standa.  En það er önnur saga og stundum svolítið dapurleg.