Steinn Steinarr LXVII

Árið 1933 kom út einhver sú yndælasta ljóðabók, sem enn þann dag í dag hefur komið fyrir sjónir Íslendinga.  Hér á ég við „Fögru veröld", Tómasar Guðmudssonar.  Önnur eins ljóðræn hugljómun hafði ekki gripið þjóðina, síðan Davíð frá Fagraskógi hóf sig til flugs á sínum „Svörtu fjöðrum" árið 1919.

Tveimur árum eftir útgáfu „Fögru veraldar", þ.e. árið 1935, samþykkti borgarstjórn Reykjavíkur, að tillögu nokkurra málsmetandi skálda og menntamanna, að veita Tómasi 3000 króna styrk til utanfarar.  Síðan hefur Tómas Guðmundsson verið hið opinbera borgarskáld Reykjavíkur, með ákveðnum greini.

Eins og ég hef áður fjallað um bæði hér á „blogginu" og víðar, er þó ekki allt sem sýnist í þeim efnum.  Tómas var nefnilega ekki það borgarskáld, sem margur hyggur.  Í þekktasta Reykjavíkurljóði sínu, „Austurstræti", kemst hann m.a. svo að orði:

„Og jafnvel gamlir símastaurar syngja,

í sólskininu og verða grænir aftur."

Svona yrkir enginn, nema sá, sem á rætur sínar að rekja til sveita, eins og Tómas gerði.  Hin raunverulegu borgarskáld Reykjavíkur á 20. öld, voru auðvitað Steinn Steinarr og Vilhjálmur frá Skáholti.  Þeir áttu það hins vegar sammerkt, að vera ekki hallir undir Sjálfstæðisflokkinn, eins og Tómas Guðmundsson.  Og það var sá flokkur, með fulltingi Morgunblaðsins og skólakerfisins, sem gerði Tómas að borgarskáldi.  Við hin, nutum einfaldlega ljóða hans á eigin forsendum og út frá þeim sjálfum, í allri þeirra fegurð og tærleika.  Og gerum enn.

Á áttunda áratug síðustu aldar var Tómasi reist stytta í Austurstræti.  Þetta var lítil brjóstmynd á háum stalli.  Skáldið var þá enn á ferli um bæinn og bar sig vel, þrátt fyrir háan aldur.  Hann gekk hnarreistur um götur og torg.  Þessu var þó ekki þannig varið, þegar hann neyddist til að ganga fram hjá styttunni þeirri arna.  Ég varð nokkrum sinnum vitni að þessu.  Þegar Tómas nálgaðist styttuna, fór hann allur í keng og hraðaði sér sem mest hann mátti í burtu.  Það var engu líkara, en honum þætti hausinn á stallinum senda sér illþyrmislegt augnaráð.  Síðar hurfu þeir báðir af götum borgarinnar, skáldið og hausinn.

En nú hafa borgarfulltrúar Sjálfstæðisflokksins lagt til, að enn verði komið upp styttu af Tómasi Guðmundssyni.  Minnihlutamenn í borgarstjórn benda á, að það væri meira í takt við tímann, að reisa honum minnismerki með öðrum hætti og Mogginn tekur undir það í leiðara í gær.  En það er eins og enginn, hvorki Moggamenn, né meirihlutamenn eða fulltrúar minni hlutans í borgarstjórn viti af því, að í ár er aldarafmæli Steins Steinarrs.  Ætlar þetta fólk, að fagna þeim merku tímamótum í menningarsögu lands og borgar, með því að reisa minnismerki um Tómas Guðmundsson?