Steinn Steinarr XLIX

 

Hvenær er skáldskapur sannur og hvenær ekki?  Eins og eðlilegt er, verður svars við þessari spurningu aðeins leitað í hjarta þess, sem spyr.  Já, og meðal annarra orða; hvað er sannleikur í skáldskap?  Þar liggur heldur ekkert einfalt svar á lausu.  Samt er það svo, að báðar þessar spurningar krefjast svars, því ósannur skáldskapur er annað að tvennu, innihaldsleysi eða skrum, nema hvoru tveggja sé.

 

Ég ætla mér ekki þá dul, að svara ofangreindum spurningum fyrir annarra hönd.  Aftur á móti leyfi ég mér að fullyrða, að skáldskapar verði ekki notið til fulls, án þess, að hver svari fyrir sig.  Skáldskapur er nefnilega ekki aðeins til skemmtunar, fegurðarauka eða upplýsingar.  Jafnvel þótt hann sé sannur, flytur hann engan „stóra sannleika.”  Hann er sannastur, þegar hann leitar og þeim mun áhrifameiri, sem hann leiðir til dýpri leitar hvers og eins.  Hann „smælar ekki framan í heiminn,”  heldur leitar innsta kjarna hans.

 

Óhjákvæmilegt hlýtur það að vera, að brosmildir menn eignist sér viðhlæjendur marga, meðan fáir fylgi þeim eftir, sem taki engin gildi án fyrirvara.  Steinn Steinarr leitaði innsta kjarna mannlegrar tilveru; þrjóskan forðaði honum frá því, að leita þeirrar lýðhylli, sem óhjákvæmilega leiðir til skrums og innihaldleysis.  Því gat hann óhikað endað ljóð sitt „Að fengnum skáldalaunum” á eftirfarandi erindi:

 

Því einnig ég man þann lærdóm, sem lífið mér kenndi,

hve lágt eða hátt, sem veröldin ætlar mér sess:

Þau bláköldu sannindi, að allt, sem innt er af hendi,

í öfugu hlutfalli borgast við gildi þess.