Páll í Litlu-Sandvík

 

Eins og ég sagði í upphafi þessa árs, hugðist ég einbeita mér að skrifum um Stein Steinarr, nú þegar öld er liðin frá fæðingu hans og háld öld frá því hann yfirgaf þessa jarðvist.  En ekkert er óumbreytanlegt og verður því nokkurt frávik gert í þessu sambandi.  Spjallið um Stein birtist ekki fyrr en í kvöld.

  

Í dag er til moldar borin á Selfossi, Páll Lýðsson bóndi í Litlu-Sandvík í þeim hreppi, er áður hét Sandvíkurhreppur, en er nú hluti Árborgar.  Raunar var Páll ekki eingöngu bóndi; hann var sagnfræðingur að mennt og er síst á nokkurn mann hallað, þótt sagt sé, að hann hafi setið í öndvegi þeirra, er sinnt hafa sögu Árnessýslu.  Félagsmálafrömuður var hann og mikill.  En látum slíkt liggja milli hluta. 

  

Menn geta viðað að sér fræðum, að hinum mesta dugnaði, en verið um leið þeirrar gerðar, að ekkert kemst frá þeim.  Slíkir menn eru ólíkir Páli Lýðssyni.  Hann var ekki aðeins hafsjór af fróðleik, sem raunar náði langt út fyrir Árnessýslu; nei, hann var og óþrjótandi sagnabrunnur og ávallt reiðubúinn, að liðsinna okkur, sem til hans leituðu.  Sama er mér, hver greinin er; þannig eiga fræðimenn að vera. 

  

Páll var einstaklega skemmtilegur maður í umgengni.  Mikil vinátta var með honum og Sveini Skúlasyni í Bræðratungu.  Það var siður okkar Páls, nokkur síðustu árin, sem Sveins naut við, að heimsækja hann einu sinni á sumri við þriðja mann, Vilhjálm Eyjólfsson á Hnausum í Meðallandi.  Þeir Páll og Vilhjálmur voru báðir hreppstjórar í sinni sveit, áður en sameiningarbylgjan gekk yfir sveitafélögin, en feður þeirra Sveins og Vilhjálms voru skólafélagar í kennaranámi í Flensborg fyrir rúmri öld.  Þeir kumpánar höfðu því margt að skrafa.  Liðnir tímar liðu um stofuna, ekki eins og þurrir stafir á bók, heldur ljóslifandi.  Og ekki var allt bundið okkar jarðvist, sem þar var rætt, enda hugur “gömlu mannanna” víðfemur.

  

Ég hef aldrei haft trú á því, að höfðingdómur manna mótist af völdum og þaðan af síður auði;  Höfðingi er sá einn, sem stendur fyrir sínu og leggur á sig ærna fyrirhöfn, til að koma sjálfum sér og öðrum til nokkurs þroska.  Það var með slíkum mönnum, sem ég naut þess að sitja í stofunni í Bræðratungu. 

  

Nú eru þeir báðir horfnir yfir móðuna miklu, vinirnir Sveinn í Bræðratungu og Páll í Litlu-Sandvík.  Jæja, ekki þjakar þögnin þeirra slóðir nú.  Við Vilhjálmur á Hnausum verðum að geta okkur til um umræðuefnið; enn um sinn.

Þær voru ljúfar stundirnar, þegar hjónin í Litlu-Sandvík, Páll og hans ágæta kona, Elínborg Guðmundsdóttir frá Þorfinnsstöðum í Þverárhreppi í Húnaþingi hinu vestra, heimsóttu okkur hjónin hér í Hveragerði og við þau.  Með þeim hjónum var jafnræði. 

Sorg sækir víða að við fráfall Páls Lýðssonar í Litlu-Sandvík.  Þyngst er raunin vitanlega fyrir Elínborgu, börn þeirra hjóna, barnabörn og aðra nána aðstandendur.  En við erum mörg sem vitum, að ilmur þess vors, sem nú gengur í garð, verður daufari, en við höfðum vænst.