Sveitaskáldið Tómas Guðmundsson

Það þótti tíðindum sæta, þegar Tómas Guðmundsson sendi frá sér aðra ljóðabók sína, Fögru veröld árið 1933. Magnús Ásgeirsson lýsti því yfir í blaðagrein, að hann hikaði ekki við að „telja þessa bók hina bestu ljóðabók, sem út hefur komið á Íslandi árum saman". Og ekki dylst aðdáun Halldórs Laxness á skáldinu er hann segir: „Hann er fegurðardýrkandi án samninga, form hans er inntak hans, heimur hans allt það sem samrýmist kröfum ljóðsins, og það eitt, - jafnvel svo að skynjunin nálgast dulhygli. Mál hans er yfirleitt vandað og hreint, stundum svo dýrt að undrum sætir."

En þrátt fyrir almenna aðdáun á ljóðum Tómasar, ekki síst þeim, sem birtust í Fögru veröld, finnst mér eins og hann hafi ekki verið alveg rétt metinn. Menn gerðu nefnilega úr honum reykvískt borgarskáld, sem mér finnst alltaf svolítið hæpið. Af skáldum hans kynslóðar þykja mér þeir Steinn Steinarr og Vilhjálmur frá Skáholti sóma sér betur sem slíkir.

Fjarri fer því, að ég segi þetta til að gera lítið úr ljóðum Tómasar, enda er hann eitt af þeim skáldum, sem ég met hvað mest. En það breytir ekki því, að mér finnst afstaða hans til borgarinnar endurspegla rómantíska draumsýn sveitamanns, sem ungur flyst á mölina. Steinn Steinarr var að vísu að vestan. Samt finnst mér eins og hann og Vilhjálmur frá Skáholti, sem var borinn og barnfæddur Reykvíkingur, hafi verið synir borgarinnar; að vísu nokkuð baldnir, en ættarmótið leynir sér ekki. Tómas Guðmundsson var hins vegar ástmaður borgarinnar, ekki sonur hennar. Borgin var oft yrkisefni hans, en hugur hans var gjarnan bundinn sveitinni þrátt fyrir það. Í frægasta ástarljóði sínu til Reykjavíkur, „Austurstræti" segir hann m.a.

Og daprar sálir söngvar vorsins yngja.

Og svo er mikill ljóssins undrakraftur,

að jafnvel gamlir símastaurar syngja

í sólskininu og verða grænir aftur.

Er hægt að vera rómantískari sveitamaður en svo, að símastaurar umhverfist fyrir sjónum manns og laufgist eins og birkið heima í sveit bernskunnar?

v

Athugasemdir

[Sigurjón, 15.8.2007 kl. 01:36]

Ég hef eina yfirlýsingu og eina spurningu:

<yfirlýsing>

Tómas Guðmundsson var leirskáld og er t.d. Hótel Jörð gott dæmi um það.

</yfirlýsing>

<spurning>

Hvernig getur maður sem var nefndur ,,Vilhjálmur frá Skáholti" verið talinn borinn og barnfæddur Reykvíkingur og helzta skáld þeirrar borgar (aldrei hef ég aldrei heyrt á hann minnst áður)?

</spurning>

Beztu kveðjur, Sjonni sveitarmaður 

[Sigurjón, 15.8.2007 kl. 01:37]

Afsakið ,,minnzt" átti þetta að vera.

[Pjetur Hafstein Lárusson, 15.8.2007 kl. 09:25]

Ég ætla ekki að deila við þig um þá skoðun þína, að Tómas Guðmundsson hafi verið leirskáld.  Til þess er álit manna á skáldskap einfaldlega of persónubundið.  En farðu á bókasafnið og fáðu heildarsafn ljóða Vilhjálms frá Skáholti, sem Helgi Sæm. annaðist útgáfu á árið 1992.  Rósir í mjöll heitir bókin.  Og svona til gamans m´´a geta þess, að Skáholt er í Vesturbænum. 

Að lokum: Ég sagði ekki, að Vilhjálmur væri helsta skáld Reykjavíkur, heldur að mér þætti hann og Steinn Steinarr sóma sér betur sem borgarskáld en Tómas.

Bestu kveðjur og þakka þér fyrir lesturinn.

[Ásdís Sigurðardóttir, 15.8.2007 kl. 11:10]

Tómas hefur alla tíð verið minn maður. Frá því ég fór að lesa, las ég bækur Tómasar sem stóðu í röðum í bókahillum æskuheimilis míns. Allt varð þetta mér mjög kært og man ég að þótt ung væri keypti í Fögru Veröld fyrir fyrstu vinnulaunin mín og hef aldrei skilið hana við mig. Mér fannst Tómas alltaf vera fyrst og fremst dreyfbýlismaður en fyrir mig, stelpu úr litlu sjávarþorpi norður við ysta haf, var hann sá sem vakti upp forvitnina gagnvart borginni, einmitt þar sem símastaurar gátu sungið. Tómas er einfaldlega minn maður og takk fyrir færsluna. Gladdi mig.Um hina tvo hef ég ekki mikið að segja þekki ekki nógu vel til.

[Ólína Kjerúlf Þorvarðardóttir, 15.8.2007 kl. 14:23]

Vel athugað Pjetur - ég tek undir með þér.

Tómas sá borgina með augum sveitapiltsins og mér finnst góð kenning þín um "ástmann" borgarinnar en ekki "son".

Takk fyrir að taka ljóðagerð til umræðu hér á blogginu - lifi ljóðið!

[Jón Agnar Ólason, 15.8.2007 kl. 16:22]

Ég verð að vera ósammála hinum ágæta bloggvini mínum, Sjonna sveitarmanni; Fagra veröld er sígild ljóðabók, vægast sagt, og Kiljan sjálfur sagði um ljóðagerð Tómasar að "á stundum væri svo dýrt kveðið að undrum sætir".

Þó ég verji ákaflega takmörkuðum tíma í ljóðalestur, þá er Fagra veröld meðal helstu dýrgripanna í "bókasafni" undirritaðs; ekki spillir að mitt eintak er af hátíðarútgáfu þeirri sem gefin var út á 35 ára útgáfuafmælinu 1968, myndskreytt af Atla Má. Án vafa á topp 5 yfir uppáhaldsbækurnar mínar.