Dagur íslenskrar tungu

Dagurinn í dag, 16. nóvember, fæðingardagur Jónasar Hallgrímssonar,  er helgaður íslenskri tungu.  Að því tilefni ræddi Ríkisútvarpið Rás 2, við Önnu Þorbjörgu Ingólfsdóttur lektor í íslensku við Háskóla Íslands, nú í morgun.  Þar kom fram, að staða íslenskrar tungu innan kennaradeildar Háskólans er slæm og áhugi yfirstjórnar Menntavísindasviðs á móðurmálinu takmarkaður.  (Raunar nægir það eitt, að stofnun skuli bera ónefni eins og "Menntavísindasvið", hverjum manni með grunnþekkingu á íslensku, til að staldra við.  "Vísindin efla alla dáð", kvað Jónas forðum og urðu þau orð fleyg.  Hvað ef hann hefði sagt: "Menntavísindin efla alla dáð"?)

Sannleikurinn er sá, að færni í móðurmálinu er grunnur allrar menntunar.  Hver sá, sem ekki hefur góðan skilning á móðurmáli sínu og getur tjáð sig á því á sómasamlegan hátt, er illa menntaður, burt séð frá því, hvaða prófgráðum hann getur státað sig af.  Og illa menntaður maður með prófgráður er hættulegur, bæði sjálfum sér og öðrum.  Honum hættir til, að belgja sig út umfram brjóstmál.  Slíkt háttarlag getur að sönnu verið spaugilegt ásýndum, en reynslan sýnir, að til lengdar hefur það ósjaldan haft í för með sér ógnvænlegar afleiðingar.

Til er þýskt orðatiltæki, er hljómar svo: "Svín fór yfir Rín og kom aftur svín".  Mættu ýmsir hugleiða þessi orð í góðu tómi.

Sjálft lýðræðið byggir á tjáskiptum.  Færni kennara í móðurmáli sínu er því ekki aðeins forsenda þess, að þeir geti kennt nemendum lestur og leitt þá sómasamlega um heim bókmennta.  Hún er beinlínis undirstaða þess, ásamt söguþekkingu, að komandi kynslóðir séu þess umkomnar, að þróa lýðræðislegt samfélag í landinu.