Um vistheimili fyrr og nú

Enn berast okkur dapurlegar fréttir af misbeitingu valds gegn varnarlausu fólki oftast ungmennum í samélagi okkar, bæði fyrr og nú.  Sumt vissum við þó fyrir.  Saga Bjargs, vistheimilis fyrir stúlkur, sem Hjálpræðisherinn rak vestur á Seltjarnarnesi á sjöunda áratug síðustu aldar, er mörgum enn í fersku minni.  Og vitanlega hafa í gegnum tíðina komið fram ýmsar upplýsingar um vistheimilið í Breiðavík, sem við kusum að víkja til hliðar.  Og þá má ekki gleyma Byrginu.

Fyrir nokkrum árum var sýndur þáttur í ríkissjónvarpinu frá starfsemi Byrgisins. Þar var m.a. sýnt hvernig vistmönnum var raðað upp á einhvers konar „trúarofstækissamkomu", sem lauk með því, að forstöðumaðurinn gekk á röðina, og lagði hendur á enni vistmanna, sem með það sama húrruðu niður eins og skotnir hundar.  Óneitanlega vakti þetta grunsemdir um skuggalegt trúarofstæki. Kynni nú einhver að ætla, að þarna hefði verið gripið í taumana.  En nei, ekki varð sú raunin. Yfirvöldum, sem og öðrum, virtist standa á sama, þótt forstöðumaðurinn léki Guð almáttugan gagnvart varnarlausu fólki. 

Nú hins vegar þegar Byrgið er aftur er komið til umræðu virðist rannsóknin að mestu beinast að meintri fjármálaóreiðu. Litlu virðist skipta,  þótt geðlæknir varaði yfirvöld við kynferðislegri misnotkun á vistkonum í Byrginu.  Upplýsingum þar að lútandi var einfaldlega stungið undir stól.  Rekstri Byrgisins var fremur líkt við ljúfa tónlist (eða eitthvað í þeim dúr) af þáverandi aðstoðarmanni félagsmálaráðherra og núverandi formanni fjárlaganefndar. 

En hvað um það.  Eitt er nokkuð athyglisvert í sambandi við þessar þrjár stofnanir; Breiðavík, Bjarg og Byrgið, en það er trúarþátturinn.  Breiðavík var ríkisstofnun án trúarlegrar hugmyndafræði, Bjarg var rekið af Hjálpræðishernum, og þá væntanlega með hliðsjón af trúarhugmyndum þeirra, sem þar réðu húsum.  Byrgir var svo rekið af manni, sem virðist hafa átt heldur erfitt með að aðgreina eigin persónu frá sjálfu almættinu.  Fólk talar mikið um rekstur trúfélags á Byrginu.  En ég spyr; hvaða trúfélag var það?  Getur einn maður talist trúfélag? 

Niðurstaðan hlýtur að vera þessi:  Það er alveg sama, hvort menn eru trúaðir og þá á hvað þeir trúa, eða trúlausir, eða eitthvað þar á milli, það verður að vera strangt opinbert eftirlit með stofnunum, sem taka að sér umönnum, þeirra, sem minna mega sín.  Þetta á ekki aðeins við um vímuefnaneytendur eða börn, sem koma frá erfiðum heimilum, heldur einnig um allar slíkar stofnanir. En grundvallaratriðið er hugarfar þeirra einstaklinga, sem með þetta opinbera eftirlit fara, ekki stofnanastimplar eða titlatog.